مدرسه خان شیراز

مدرسه خان شیراز

بنای تاریخی مدرسه خان در شهر شیراز قرار گرفته است. این بنای تاریخی مدرسه ای وسیع و دلباز است که در دوران سلطنت شاه عباس کبیر به وسیله الله وردیخان والی فارس و فرزند او امامقلی خان ساخته شده است .

مدرسه خان از جمله بناهای مدارس معروف و بزرگ علوم فقهی دوران صفویه می باشد که در محله اسحاق بیگ شیراز واقع گردیده است. این بنا به همت الله وردی خان افشار والی شیراز و سپه سالار شاه عباس صفوی بنا گذاشته شد. پس از مرگ ایشان پسرش سردار نامی ایران، امام قلی خان در سال ۱۰۲۴ هجری قمری کار بنا را به اتمام رسانده، زیر بنای این محل که به سبک بناهای درون گرا ساخته شده ۷۶۸۶ متر مربع می باشد که در زمینی به مساحت ۵۰۰۳ متر مربع در دو طبقه بنا گردیده است. این بنا دارای یکصد حجره جهت اسکان طلاب بوده که در حال حاضر هفتاد هجره به جای مانده و نیز صحن مدرسه با یک حوض هشت گوش در مرکز و ۴ باغچه در چهار طرف آن به همراه درختان نارنج و نخل مزین گردیده است. طول صحن ۵۱ متر و عرض آن ۴۵ متر می باشد .

سردر ورودی با تزئینات بسیار عالی و ارتفاع چشم گیر، با کاشی های هفت رنگ تزیین شده و گل بوته های روی کاشی ها از جمله شاهکارهای هنر و معماری و کاشی کاری بوده همچنین بالای سردر، یک کتیبه با خط ثلث عالی و با قلم درشت نوشته شده که بیانگر ذوق والای هنر مند ایرانی است .

دالان ورودی مدرسه به شکل هشتی با سقفی که با شکل زیبا به صورت گنبدی با کاشی لاجوردی آبی و گل بوته های زیبا مزین شده است. در زمان ساخت و تا عصر زندیه در طرفین جبهه غربی مدرسه دو گلدسته بلند آجری با تزیینات و کاشی کاری مفصلی وجود داشته که به دلیل مسلط بودن بر ارگ حکومتی کریم خان زند ویران گردیده است، کاشی کاریهای سقف مدرسه مثل مسجد شیخ لطف الله در اصفهان می باشد. در حاشیه سقف آیات قرآنی با خط ثلث عالی وجود دارد که در کتیبه آن به سال ۱۰۲۴ هجری قمری نگاشته شده، بالای دالان تالار وسیعی است که روزگاری حکیم ملاصدرا ملقب به صدرالمتألهین فلسفه اشراق در آن تدریس میکرده است. در ۴ سمت حیاط ۴ طاق نمای بلند با کاشی کاری مزین شده است که فقط سر در غربی آن به تازگی مرمت گشته است.

یکی از ویژگی های این مدرسه به کار گیری اعداد مقدس در ساخت عناصر مختلف ان است. تعداد حجره های آن ۹۲ عدد است که به حروف جمل اسم مبارک حضرت محمد ص است. دو اتاق آن و اتاقهای درس خارج مجموعا چهارده می شود که با جمع کردن تعدادی از عناصر عدد صد و ده اسم حضرت امیر بدست می آید. معمار بنا استاد حسین شماع شیرازی است. حجره های مدرسه دارای یک ایوانچه و دارای فضایی متناسب برای یک نفر همراه با یک پستو است که دارای انبار کتابخانه و کمر پوش یا نیم اشکوب می باشد. اندازه حجره ها چیزی در حدود ۳٫۳۰*۳٫۶۲ متر که به راحتی گرم میشده و تابستان هم بدلیل واقع شدن در وسط باغی بزرگ که الان از بین رفته خنک بوده است.

این باغ پیرامون مدرسه و کلا جای دنجی برای مطالعه و استراحت بوده است. تاسیسات مدرسه در خارج قرار داشتند چهار عدد در شمال و جنوب و دو عدد در شرق ان در زیر زمین است. پوشش طاقها نیز متنوع است. کاربندی کریاس آن از نوع اختری و خیلی خوابیده است. انواع کار بندی ها ی نیم کار و طاق کجاوه در پوشش های مختلف بخصوص در حجره ها مشاهده می شود.